sábado, 29 de abril de 2017

Medos (Verderón 4)

Ben sabía Naya que nunca sous bolos foran amigos de meteryes medo a os nenos y tamén sabía que a bola de Sara nun era como ellos. Vendo a caría de susto que se ye taba poñendo al amiga pegóuse máis a ella nel poyo y bisbisóuye al oído:
- Verás qué conto máis guapo van contarnos - chingándoyes un oyo a os bolos y a Verdi, que cambiara de sito pra vellas de frente.
Quixo rir Sara peró inda nun las tía todas con ella:
- Seguro que túa bola - empezóu Inés, indo sentarse al outro llao da nena: - che ten falado abondo de mal d'oyo, - coyéu a caxa que movera pra fer sito pra sentarse, mentras Naya acomodábase outra vez nel tarrén a os sous pés: - de bruxas, de ciguas y de xente que fai mal, - abrío a caxa pra qu'as nenas visen el qu'había dentro: - que ten envidia y eso fai mal al outra xente, - sacóu un cepiyo de pelo suave: - al gao y tamén ás coyeitas.
Coa mao valleira puxo de medio llao a Sara y quitóuye a goma del pelo. A nena deixóuse fer, apandándoseye os medos conforme a bola de Naya falaba.
- Del que seguro que nun che falóu - coyéu a palabra Pacho, al tempo que sacaba os tarecos de fumar y empezaba a lliar un cigarro con toda parsimonia: - é de que tamén hay quen mira ben a os outros, cura os males del ánima, llibra de pesares y penas a os que ten cerca y fai que todo alredor d'él medre y espilla.
Negóu coa cabeza a nena, sentindo n'ella a caricia del cepiyo que Inés ye taba pasando pol pelo. Miráronse os outros sabendo qu'a nena iba agradeceryes que la llibrasen dos medos qu'a bola ye metera na cabeza desde pequena y acordóuse Naya d'úa das cousas que sempre ye ripitía el amiga condo pasaban al pé del camposanto.
- Pergúntayes a os meus bolos por a Santa Compaña - propuxo, pisándoye un pouco un pé pra que la mirase y vise que nun era pra rirse d'ella, como ye fixeran algúa vez os compañeiros.
Encoyéuse d'hombros a nena y, acomodándose ben pra que Inés siguira peñándola, empezóu a contar:
- Dice mía bola que nun se pode ir pol medio del camín que vei al camposanto porque por ei vei en procesión a Santa Compaña y se nos cruzamos nel sou camín dentro del ano morremos... - como todos callaban, siguío: - Tamén dice que condo llevan el morto a enterrar nun se poden ter abertas portas nin ventás porque entra el ánima y ocupa a casa pensando que é el nicho, nin tampouco nombrallo hasta que té enterrado porque pensa que lo tas chamando y pode pegarse a ti y ferche mal...
- Sí, nía, sí. Nin alentar cerca, nun vayas tragar el ánima - cortóula Pacho con media risa na boca.
Respingóu Sara del susto, mentras as outras dúas miraban al veyo de tal xeito que se ye foi a gana de rir:
- Nun te rías del que dice a nena qu'abondo medo ye debe dar contallo - deixóu el cepiyo Inés y empezóu a intrincarye el pelo á nena: - Vou perguntarche algo... - esperóu a que Sara acougase: - ¿Acórdaste de Saría ou del outra bola que tías?
- Sí - respondéu baxín a nena.
- Y as dúas queríante ben, ¿verdá? Queríante muito y cuidábante, esmolíanse porque nun che pasase nada ruin, que nun che faltase de nada... - a nena bisbisaba síes, mentras a veya siguía peñándola. - ¿Y a ti paréceche que, se poden, nun van siguir mirando por ti? ¿Ou van vir asustarte y ferche mal? - púxoye outra vez a goma del pelo y fíxoye volverse pr'hacia ella: - ¿Pensas que, se andan por cerca as súas ánimas, nun será pra guardarte como fían de vivas?
Pasóu a nena as maos por a trinca que ye fixera a bola da súa amiga, mentras todos esperaba que respondera con medias risas nas caras:
- ¿Y agora vais dicirme qu'el páxaro ese que nun se separa de nosoutros é mía bola ou a tía Sara?
Soltaron os veyos úa cacarada de risa que Naya nun s'atrevéu a siguir y Sara sentío qu'os medos conxuraos por a voz y as maos d'Inés tentaban el camín de volta a ella hasta que Pacho recuperóu a compostura pra responderye:
- Nun digas fatadas: el páxaro é un páxaro. A xente nun se fai bicho por ruin ou bon que fose en vida. El qu'Inés quer qu'entendas é que naide anda flotando por ei pra feryes mal a os vivos. Eu sou ben veyo e inda nun conozo a naide que vise a Santa Compaña como nun fose el medo, el vino ou a fame que llevaba con él - ríose un bocadín antias de siguir: - Que nun é bon idea ir pol medio dos camíos é verdá, peró por que pasan carros, agora coches, tratores..., y hai que deixar sito pra todos. Y poñerse a ventilar a casa pasando un enterro pode parecer úa falta de respeto. Mentar al morto é revolver penas as máis das veces, inda que, mira tú, eso nunca antias lo sentira.
Mentras Pacho falaba, sacara a súa muyer un espeyín da caxa pra qu'a nena se mirase n'él, asombrada da trinca rara que ye fixera.
- Ben tú agora - chamóu á neta pra que cambiase el sito con Sara: - A xente que nun fala más que de cousas ruías, males y medos saca el que tén nel sen pra estendello alredor. Outra xente estende allegría y calma por unde pasa - empezóu a entrincarye el pelo á neta: - É verdá que hai quen nun pode ser d'outro xeito, peró hai quen escoye falar ou callar, enmendarse ou non - deixóu paradas as maos: - Y hai quen, pra ben ou pra mal, ten algo que ye fai estremar esa habilidá pra pegaryes a os outros el que pensan d'ellos.
Quedaron callados todos, os veyos deixando qu'as nenas entendesen el que yes querían dicir y as nenas pensando nel alcande del qu'Inés yes dixera:
- Así que: se un fala maldades, é porque é ruin y quer amargar a os que ten cerca... - empezóu Sara.
- Nun todos, peró sí - concedéu Pacho.
- Y hailos que poden fer que pasen cousas ruías col súa intención... - siguío a nena, sin acabar de crello.
- Non col intención... - pensóu un pouco el bolo antias de siguir: - A xente que é ruía de verdá nun se conforma con pensar mal: fai por que pase.
- Y hai xente que ten muitos xeitos de fer que pasen cousas. Pouca, peró haila.
Quedóu callada Sara, véndoseye á mente cousías que vía pasar na súa casa, que ye fixeron perguntar:
- ¿Y apréndese a ser tan ruin?
Miráronse os veyos antias de responderye Inés:
- Pode aprenderse, sí, peró hai que querer, como pra todo.
- ¿Tamén a fer que pasen cousas búas? ¿Ou romediar as ruías? - insistío a nena.
- Desque pasan, son malas de romediar, peró pódese quitaryes ferro ou nun deixar que vayan a pior.
Volvéu callar a nena, acordándose das veces que tuvera a punto de fer porque a daquén ye pasase algo ruin, parecéndoye fácil: úa palabría a daquén, nun dar un aviso ou deixar un estorbo atravesado, cousías pequenas que poderan parecer sin intención máis que pral que las fía. Y déuse conta de golpe que nun foran ideas súas, senon que llevaba véndolas toda a vida: era el que ye fía súa bola al ermá, al home y hast'al fiyo ou a os netos condo s'enfada con ellos, muitas veces porque los vía contentos.
Miróu con outros oyos á familia coa que taba: Naya y os bolos nun se fían esas cousas, nin a os outros da familia nin a os vecíos, como pasaba na súa. Ella nunca chegara a fer nada d'aquello que se y'ocurría condo s'enfadaba peró a un dos sous ermáos dábaseye mui ben encabronallos a todos condo máis contentos taban... igual qu'a súa bola.  Déuse conta tamén de que sempre que la comparaba col outra Sara era porque nun y'entraba al trapo condo quería enzoritalla y ferye chorar. Aprendera sin percartarse a irse de con ella conda la vía d'ese humor raro que se ye poñía condo más tranquilos y felices taban, tal como fía el outra Sara condo súa bola quería torialla.
Xipróu con forza Verdi al pe de Sara, féndoye sacudirse del susto, como se cansase de tanto silencio:
- Peró nun era eso el que queríamos contarvos... Ou eso na más - volvéu falar Inés, atándoye a trinca á nena: - Volve sentarte aquí, al meu llao - palmióu el poyo entre ella y Naya, que xa s'arrimara al bolo, féndoye sito.
- El que queríamos contarvos - empezóu Pacho: - é el historia d'ese paxarín berrón y sabicheiro que tá mirando pra nosoutros desd'a roseira. Xa sabedes que é un verderón; chámase así pol sou color - el aludido espurrío el pescozo, torcendo a cabeza presumido pra que lo visen ben. - Perguntabas antias se taba enseñado y dixémosche que non, peró algo sabe...
- Sabe distinguir á xente. Y nun é él solo. Hai muitos animalíos que saben de qué xente poden fiarse y fainse entender condo queren: escuita - bisbisóuye nel oreya a bola de Naya.
- Y nun damos tanta volta pra decirvos el que queremos - sentío asombrada a nena xiprar al páxaro.
Miróu a súa amiga pra ella por ver se tamén ella lo entendera:
- ¿Tú tamén soubiche el que dixo? - antias que Naya chegase a responderye, siguío perguntando: - ¿Y ayer a curuxa? ¿Y el outra día condo lo siguimos al regueiro? - acordóuse de golpe das pedras qu'encontraran y que inda llevaba nel bolso: - ¿Y sabías que taban allí? - añadío, mostrándolas.
- Non, eso non. Nun me dixo nin únde íbamos nin a qué... Que, a parte d'encontrar as sampedras, nun sei porqué nos llevóu al molín - pasióu a vista d'un bolo al outro y al páxaro, esperando que daquén respondese a pergunta que nun s'atrevía a fer.
- Así que xa vos llevóu al molín. Y allí encontrariades un gazapo, úa pega y un esquío, ¿non? - perguntóu el bolo, mirando al páxaro que parecéu encoyerse d'hombros antias de xiprar:
- Era el que tocaba fer - como a xente quedase mirando pra él, esperando un esplicación, volvéu xiprar: - Chegóu a xeira d'abrir caños y deixar qu'el augua corra y llave toda conta cotra foi xuntándose neste tempo.
- Aquí hai tres pedras y ellas son dúas - mostróu Inés a mao da nena, sin tocar el que tía n'ella.
- Tein un axudante que nun fai falta qu'entenda todo conto pase pra que vele por ellas - xipróu quedo Verdi.
- ¿Y valerá pr'algo todo conto podan ellos fer? - porfióu ella.
- Valerá como valira daquella el que vosoutros fixestes... - enalóu el páxaro hasta el alto da roseira.
- Eran outros tempos... - replicóu sin agayo.
- ¿Tan envizcados tais revolvendo que hoi nun hai café nin merenda? - chegóu a madre de Naya cúa bandexa al pé d'ellos: - Fédeme sito pra pousar esto y'ide servíndovos, se vos parez... - quedóuse mirando pras nenas: - Mira pra ei que guapas vos puxo mía sogra. Xa nun m'acordaba del búa peñadora que é.

sábado, 22 de abril de 2017

Contos veyos (Verderón 3)

Sara nun daba acomadado nel poyo esperando que salise Naya coa bolsa qu'el día antias trouxeran del outra casa. Dicidiran que la guardase ella por medo al aviso de súa bola, por muito qu'a madre dixese que nun tía porqué enterarse.
Volvéu revolver el cul nel asiento sentindo vir al amiga:
- ¿Acabas de salir, nía?
- Ei vou, agoiro, ¡nin qu'houbese queima! ¿Trouxiche a chave? ¿Ou coas presas nun t'acordache?
- Trouxen, nía, peró acaba de chegar d'úa vez.
Pousóu a bolsa nel poyo entre as dúas y empezaron a sacar as cousas, paquetes y atados poñéndolos en esposición antias de decidirse a abrir nada:
- Abre a caxa a ver si son cuartos - propuxo Naya, por empezar por algún llao.
Cuartos eran, dos d'antias: un paquete de billetes novos y monedas brillantes.
- Debía ser el que tía preparado pral viaxe. ¡Col feixe d'anos que pasaron seguro que nun valen nada!
- Ou sí, se son novos y antiguos - apuntóu Naya coyendo ún del montón.
- ¡Bo! Vamos siguir mirando qué hay nel resto...
Coyeron cada úa úa caxa de lata y probaron a abrillas:
- Esta tá ben dura - queixóu Sara, soplando os didos al tempo que vía cómo Naya abría a súa sin tanto trabayo.
Asomáronse ás dúas pra ver qué tía dentro: un pano de puntilla y un montoncín de monedas. Vaciaron a caxa nel pico del pano y contaron as monedas.
- Son úas arras de boda - dixo convencida Sara, acordándose das que llevara ella na boda d'úa prima da madre y que contara un cento de veces por se perdía algúa pol camín del iglesia.
- ¿Qué é todo ese tendal que tedes ei? - chegóu hasta ellas úa voz que yes fixo respingar.
Erguéu os oyos Naya pr'a ventá del cuarto del bolo que las miraba asomado n'ella.
- Son cousas da casa de Saría que nos deixóu coyer a madre d'ésta - apuntóu coa cabeza al amiga que la miraba de medio llao, sin tar mui d'acordo con que ye contase tanto al bolo.
- Pos nun creu eu que sían cousas pra enredar con ellas... Deixáime baxar ver qué trouxéstedes - metéuse pra dento el bolo, zarrando a ventá.
- ¿Pra que ye diche tantas esplicacióis? - perguntóu un pouco cabriada Sara.
- Porque si queremos saber algo del que ye pasóu al outra Sara, y eu quero, Bulito pode contarnos el que sepa. Sei que, sendo vecíos y case da quinta, seguro que conoce el historia, máis ou menos.
- Tamén la conoce mía bola, y de primeira mao, y nun cunta nada. ¡Y menudos cabreos garra si me da por perguntarye!
- Peró meu bolo sí me cunta cousas d'antias... Ei chega: axina vamos saber se fala ou non.
Sentóuse el bolo nel  poyo xunto a ellas y garróu ún dos atados de cartas que trouxeran; desatóu con cuidadín a cinta, sin poder esconder certo tembleque nos didos. Ben sabía él qué iba encontrar se llía aquellas lletras peró, xa que se ye presentaba el ocasión, nun iba perder el oportunidá de saber al fín qué yes pasara a os sous amigos pra nun acabar xuntos; máis que nada pra comprobar se acertara coas cábalas que fixera condo Sara nun quixera cuntarye qué yes pasara pra nun irse tras el amor dos sous oyos y quedar toda a vida penando por él.
- ¿Qué che pasa, Bulito? - esmoléuse Naya al ver cómo se y'esbatuxaban os didos, que nunca tal vira que ye pasase.
- Ah, nía, é veyeiría... - bisbisóuye el amiga al oreya.
- Nun é tal que nunca ye pasóu - revolvéuse contra ella.
- Nun discutáis - frenóulas el bolo: - Vou contarvos el historia que me fai tremblar.
Sin pensallo dúas veces, sentáronse as nenas nel tarrén a os pés del bolo, dispostas a escuitar el que fose contaryes y hasta el verderón s'arrimóu a ellos, xiprando desd'a roseira.
- Tú calla qu'es tan sabicheiro como estas dúas xuntas - díxoye al vento el bolo, sabendo Naya que falaba con Verdi, perguntándoye cónto iba contaryes.
Empezóu el bolo a falaryes del peteiro de vecíos da quinta qu'anduveran xuntos desde que naceran y, xa desde mocíos, Sara y Román empezaran a falar, peró a pouco máis yes dera tempo porque a vida fíxoye marchar al Arxentina al mozo, reclamado por ús parentes, pra sacallo da miseria da casa. Fórase Román coa promesa de chamar a Sara na máis podese mandarye cuartos y tuvese ella el edá pra viaxar sola; ella tamén fora xuntando y preparando el axuar qu'ellas revolveran el día antias, aforrando del que sacaba del sou trabayo pra fora. De condo en vez chegaban cartas, a ella y a él, contándoyes cómo y'iban as cousas y preguntando por as d'aquí, hasta que deixaron de chegar y deron en pensar que daqué ye pasara: que taría malo, que quedara sin cuartos, que cambiara de sito y nun chegaba el correo; y condo se yes acabaron as disculpas acabaron por dallo por morto.
Callóu el bolo, sacóu un pano y restregóu os oyos como se quixese arrancaryes úas llágrimas que nun querían salir.
- ¿Y a familia tampouco sabía d'él? - ocurríoseye perguntar a Naya.
- Os padres nun sabían ller y os ermaos que tía fóranse tamén de con ellos. Éramos nosoutros, Sara y eu, os que yes dábamos novas d'él. Despós tamén ellos marcharon con algún dos fiyos y nunca máis volveron por aquí - volvéu restregar os oyos con ansia.
Quedaron calladas as nenas sin saber qué dicir, vendo como aquel homón choraba sin llágrimas pollos sous amigos:
- Sara - recuperóu a voz al cabo d'un bocadín: - guardóuye el ausencia toda a vida, como se fose viuda. Nunca la vin queixar nin chorar y eso qu'a fuina del ermá nun perdía volta pra meterse con ella...
- ¿Mía bola? - saltóu Sara, asombrada. Asentío el paisano con pena: - ¡Home! Llevábanse mal, peró... - callóu a nena, recordando de golpe el trato, os desprecios y cousas que ye dicía a bola al ermá y que hasta con ella se metía por acio del sou nome. Y el outra Sara callaba y nun ye replicaba; íbase de con ella en conto podía peró nunca ye sintira responderye. Na máis úa vez, mui farta tía que tar de súa ermá, dixéraye a ella que nunca ye dese a naide as armas pra que podese quitarye el ilusión nin decidir na súa vida; a nena nun entendera daquella el que ye dicía peró taba empezando a encontrarye xeito conforme aquel veyo cuntaba el historia.
- Ben sei que é túa bola y has querella abondo, peró tamén teis que ver que nun é el que se dice mui búa coa xente - encoyéuse d'hombros a nena, sin querer darye del todo a razón al veyo: - Y coa súa ermá, menos. Sempre foi un envidiosa, celábase de todo conto tía ou ye pasaba de bon y que nun puidese marchar prestóuye por a vida. Nun perdía volta de botarye en cara que Román la deixara tirada despós de rirse d'ella... Peró todos sabíamos qu'eso nun era así: él queríala y algo mui gordo tía qu'haberye pasado pra nun chegar nunca a reclamalla... - volvéu restregar os oyos col pano xa arrugado: - Peró todo esto nun son máis que contos veyos que nun tein qu'importar a úas nenas novas como vosoutras.
Miráronse as aludidas y perguntóu Sara:
- ¿Y nun supiche nada del tou amigo?
Negóu coa cabeza el veyo:
- Nunca máis recibín carta d'él y créu que Sara tampouco.
Mentras falaba, coyera Naya a caxa qu'el outra nena nun dera aberta. Soltóuye a tapa apertando el llao da caxa y nun y'estrañóu muito atopar dentro un sobre como os que tía sou bolo nas maos, peró muito más sobado. Foi coyello y al sacallo da caxa cayéu d'él un arín de plata:
- Dame eso - pidío el bolo. Despós de palpallo, estudiándolo con cuidado, reconocéulo: - É el aniyo que ye fixen a Sara antias que Román se fose. ¿Nun hay outro máis grande na caxa?
Quitóuya das maos el outra nena a Naya pra revisar ben qué tía dentro, mentras el amiga sacaba a carta del sobre, tan sobada como él que tuvo que ter cuidado al desdoblalla pra que nun acabase de romper pollos dobleces. Abrío os oyos como platos Sara al ver as alaxas que guardaba a caxa y que foi sacando pra mirallas miyor:
- Nunca vin a tía con nada d'esto posto - bisbisóu, coyendo con tento cada peza.
- Nin tú nin naide: eso foron regalos de Román pra que llucise condo casasen. Peró nun entendo porqué tía Sara el sou aniyo, sei que lo llevara Román y ella quedara col d'él...
- Aquí dice que yo devolve pra que yo dé a quen quera y que nun pense escribirye máis, que marcha y que nun quer saber nada nin d'ella nin de naide d'aquí. Que se despida de ti, del bolo d'esta y de ye dé as gracias da súa parte á bola... Peró acaba dicíndoye que vei querella sempre inda y con todo el mal que ye taba fendo... ¡Nun entendo nada! - queixóu Naya, dándoye a carta al bolo.
Calóu éste os antioyos y lléu pra sí as catro rayas que tía a carta, mentras as nenas revisaban a caxa unde apareceran a carta y el arín, mirando ben se taba el outro y el verderón brincaba entre as rosas sin perder de vista a naide hasta que cansóu d'esperar y xipróu:
- ¡Nun vais encontrallo ei!
Erguéu a vista el bolo y miróu Naya pra él, sabendo qu'entendera tan ben como ella el qu'acababa de dicir el paxarín.
- Ois, Pacho: ¿nun veis tomar oi el café? - abríose a porta da casa y asomóu a bola ver qué fían.
Pasióu a vista pol el poyo hasta dar col papel temblón que tía el veyo nas maos y tardóu un bocadín en erguer os oyos pra encontrar os del sou home, postos n'ella desqu'asomara. Soltóu el alento antias de arrimarse a él y sentarse al pé. Parecéu qu'iba quitarye a carta das maos peró acabóu coyéndoye úa, cruzando os didos cos d'ella.
- É el última carta de Román - bisbisóu el veyo, apurríndoya.
Sacudío a cabeza a bola, mentras buscaba nel sen os llentes que llevaba sempre colgados con úa cadenía del pescozo, sin soltarye a mao nin garrar a carta. Puxo os antioyos, coyéu a carta y lléula d'un golpe de vista sin que Pacho apartase os oyos d'ella:
- ¿Qué ye pasaría a Román pra nun querer saber nada máis de nosoutros? ¿Y por qué tía que darye as gracias á fuina de Pepa?
Alentóu con forza a muyer, calvando os oyos nel paxarín qu'enalara hasta quedar frente a ella; miróula él col sou oyín mouro y botóu un xiprido suave que parecéu darye ánimos á bola:
- Pensamos que nun iba ser capaz de fello, peró fíxolo: escribíoye ella a Román contándoye el que ye parecéu y como daquella Sara perdera el sou aniyo, nun puidemos fer nada pra restañar el mal.
Nun daba a basto Sara a mirar pra ús y pra outros, sin entender nada y menos inda condo vío qu'el páxaro verde aquel enalaba outra vez pra ir pousarse nel poyo al pé dos bolos da súa amiga que, sin entender más qu'ella de qué falaban os bolos, nun parecía estrañarse miga das confianzas del verderón coa xente.
- ¿Tédeslo amaestrado y nun me dixiche nada? - preguntóu sin atreverse a arrimarse al páxaro.
Miráronse os bolos de Naya, miraron despós pras nenas y acabóu por responder Pacho:
- Nun tá, non. Peró entendémonos abondo ben.
- Sentái as dúas que temos que contarvos úa cousía...

jueves, 6 de abril de 2017

Revolvendo (Verderón 2)

  Taba Naya sentada nel poyo da casa acabando un helado coa gatía al pé sin quitar os oyos del que fía a nena, esperando saboriar os restos que quedasen pegados nel palo, condo el xiprido xa conocido veu espabilallas.
Axina chegóu tamén a voz cantarina de Sara:
- ¡Hola ¿Viche? ¡Hoi el paxarín veu comigo verte! – xipróu el verderón desde úa cana da roseira xunto a ellas. - ¿Qué fais? ¿Vamos dar úa volta por ei? ¿Llevaranos a outro llao hoi el paxarín?
- Coye aire, nía. ¿Qués un helado? – respondéu aspacio el outra nena, deixando qu’a gata llambese el palo hasta deixallo ben llimpo.
- Non, gracias. ¿Vamos? – xa volvía montar na bici, vendo que tamén Naya s’erguía pra ir al cabanón, condo s’acordóu de algo y soltóu el maniyar deixando que coyese: - Espera. ¿Qué vas fer tú coa pedra d’ayer? Eu traigo as nosas aquí – sacóulas del bolso dos calzóis: - Igual podíamos mirar se furan pra colgallas...
Quedárase parada Naya mirando qué se y’ocurrira al amiga pra írseye a presa por marchar de golpe.
- Pos nun penséi nada. Pero miyor vamos dar úa volta por ei qu’agora Bulito ta inda durmindo a sesta y, sin qu’él me deixe, nun vou andarye coas ferramentas.
Aprobóu Verdi con un xiprido a salida da nena, enalando hasta el camín, unde se pousóu esperar por ellas mentras Naya avisaba que marchaba y sacaba a bici, inda pensando se contarye ou non al amiga el qu’aprendera das pedras esas na clase de ciencias. Ocurríraseye perguntarye al maestro y puxéralos a buscar cos ordenadores todo el que que se dicía d’ellas, peró seguro qu’a Sara eso nun y’importaba miga así que encoyéuse d’hombros y montóu na bici, salindo al camín.
Inda nun botara a volar Verdi delantre d’ellas condo sentiron chillar úa curuxa y al punto víronla salir da casa veya frente a ellas.
- Dice mía bola – arrepióuse toda Sara, persinándose al tempo: - que se a curuxa sale de día e que vei chamar a un morto. Vamos: que daquén del vecindario vei morrer axina – volvéu persinarse.
- Pos a mía dice que se un bicho cambia el paso, daquén anda agoirándolo – respondéuye el outra, coyendo el camín pr’hacia casa da que viran salir á curuxa.
Por medo que ye desen os contos da bola, conforme vío el rumbo que coyía el amiga, botóu Sara detrás d’ella, sin acordarse ningúa das dúas del bon del páxaro verde, que xa taba buscando acomodo entre os artos que subían por úa das paredes da casa.
Axina viron as nenas que, sin quitarye a razón a ningua, era a bola de Naya a más acertada naquel caso: a curuxa fórase por acio da xente qu’andaba entrando y salindo da casa, sacando trastos. Deixaron as bicicletas unde nun estorbasen y foron ver se yes deixaban mirar qué taban fendo.
Sabían qu’a casa, zarrada desde fía tempo, era d’úa parenta dos padres de Sara, así que nun yes estrañóu encontrar allí a parte da familia, y algún vecín, valleirando n’ella.
- ¿Podemos entrar mirar? – preguntóuye Sara á madre, ocupada en revisar el qu’iban sacando.
- Se nun estorbáis... ¡Y tede cuidado únde pisades, que nun sei cómo tarán os pisos! – berróuyes condo xa desaparecían dentro da casa as dúas nenas.
Ningúa das dúas tía memoria de ver aquella casa ocupada, pos á tía del padre, el ama, conocéranla toda a vida vivindo na casa de Sara, coa que compartía nome y, según súa bola, ermá del outra Sara, abondas rarezas. Mentras se valira sola, inda iba de condo en vez abrir a casa, “revolver cotra” dicía súa ermá, quen ye quitara de llevar pral outra casa nin un pano del que deixara allí; con tales puntos na cabeza das nenas tomara xeito el idea de que n’aquella casa había algo ruin que se pegaba a todo conto n’ella entraba y nunca antes se yes ocurrira asomarse dentro. Aquella tarde, con tanta xente alredor, entrando y salindo, sacando todo conto quedaba dentro, parecíayes que xa nun había a qué ter medo.
Según entraron, topáronse col primer chasco: a porta de fora abríase na cocía; úa cocía pouco más ou menos como as das súas casas, pisada de terrazo, cúa cocía de lleña y as mesetas como todas; na más tía diferente un conqueiro aberto y un escano con mesa, que nunca tal viran. Al outro llao, un cuarto valleiro y al fondo el escaleira y outra porta.
- Ei tá a cuadra. Con sorte igual vedes algún rato... – ríose el ermao de Sara, salindo con un percheiro.
Detrás d’él iba sou padre con más tarecos y al vellas esperando que despexase el escaleira, avisóu:
- Se vais subir, mirái d’ir pisando tablas distintas, nun vayáis baxar sin ascensor...
Nel piso había más xente desmontando camas y armarios qeu tiraban pol balcón. Siguiron subido y al chegar á porta del desván llevaron el allegría de ver qu’allí inda nun empezaran a sacar as cousas. Desde el entrada podían distinguir a lo menos tres arcóis y úa maletúa que seguro que se taban allí guardados nun iban tar valleiros, además d’un armario con espeyo na porta y úa cama desmontada: aquello era a cova del tesouro. Sempre que yes deixasen tempo pra revolver n’ella.
Pouco sabían ningúa das dúas da vida de Sara, a veya; peró inda chegaran a sentir que, ou fora, ou tuvera a piques d’embarcarse pr’América; que nun se poñían d’acordo se nas versióis que yes tocara ouguir de refilón cuntaban que se fora y volvera al pouco ou se nun chegara a irse, porque el home, ou mozo, según a versión, desaparecera n’aquellos mundos tan grandes y raros y de tan llonxe. El caso era que n’aquellos arcóis y maletas tía que haber guardada parte del historia d’aquel viaxe, fose feito ou na más planiado.
Tamén pesaba nel maxín das nenas a condición de nun llevar nada d’esa casa pral outra que toda seria ye puxera un ermá al outra condo la llevara vivir con ella. Acordáronse del medo que tuveran sempre a que n’aquella casa houbese algún mal vivo que puidese cambiar de casa coas cousas, peró, xa dentro del desván, puido más a gana de revolver que todo conto de más pequenas yes daba medo.
Así y todo, inda quedaban trazas d’aquel medo, más na nena da casa qu’en Naya, y nun l’acompañóu nel avance dentro del desván:
- ¿Nun haberá muitas arañas? – disculpóuse inda desde a porta.
- Igual te comen... – río el amiga, botando mao á tapa del arcón que taba más cerca.
Pol vano d’a ventá rota, por unde seguro qu’entraba y salía a cotío a curuxa que se fora espantanda, entróu xiprando Verdi, dándoye un bon susto a Sara, qu’inda nun chegara xunto al outra nena, tan aspacio y con tento iba entrando. Acomodóuse el páxaro na soleira da galería, atento al que fía Naya, abrindo os pasadores del arcón.
- Tarán zarrados de chave – quixo pensar Sara, buscando outra disculpa pra marchar.
- Este non – tiróu por a tapa Naya.
Nos caxóis del pico encontraron cousas de coser y panos bordados y xa dentro del arcón roupa de cama. Pecharon este y foron abrir el segundo, mentras el verderón xipraba brincando na soleira como si yes tuvese metendo presa. Este taba chen de roupía pra neno, mantellas, sayas y culeiros y todo conto se vei xuntando condo se ta esperando. Miráronse as nenas un pouco asombradas porque nunca sentiran que Sara fose ter familia ou la chegase a ter.
- ¿Nun sería el axuar pra marchar? – supuxo Naya.
- Sería...
Abriron el último, xa sin muito agayo, esperando encontrar outro montón de roupa veya, pasada de tar guardada sin estrenar siquera, pero nun yes deu tempo a mirar:
- ¡Nenas! ¿Qué andades revolvendo por ei? – deixaron cayer a tapa del susto al sentir á madre de Sara ás costas: - ¡Vaya! Pos nun desordenastis muito pral tempo que llevades aquí...
- ¡Boh! Nun hai más que roupa veya... – respondéu axina a fiya, a ver se volvía irse y yes deixaba esplorar el arcón y a maleta que yes quedaban por mirar. El armario xa viran que taba valleiro por a rendixa que deixaban abrir nas portas os cabeceiros da cama desarmada apoyados n’él.
- Si deixades todo guardado, podedes siguir mirando – concedéu, abrindo el arcón que taba más cerca pra botar tamén ella un oyada: - Condo los baxen haberá que repasallos ben a ver se hai daqué de provecho.
- ¿Nun s’enfadará Bulita? – acordóuse Sara del aviso que sempre ye daba al outra Sara condo vía á súa casa.
Encoyéu os hombros súa madre, tal como fía a fiya condo quería salir coa súa:
- Con nun deixarye sabello aforramos el sermón – zarróu a tapa y empezóu a baxar as escaleiras, peró inda se volvéu antias de marchar: - Se encontrades algo que vos guste, podedes quedarvos con él, peró deixái todo recoyido pra poder baxallo todo xunto.
Foise al fin y poderon as nenas sabichar nel arcón que tían delantre, contentas de poder coyer el que quixesen sin ter que diciryo a naide, se e qu’encontraban daqué prestoso.
Volveron erguer a tapa y empezaron a abrir os caxóis. Xa nel primeiro encontraron sorpresas: úa caxía mui guapa de lata, como de polvos dos qu’usaban antias as muyeres, con algo dentro que ruxía. Miráronse as nenas un momento y al fin Naya, qu’era a que tía a caxa na mao, propuxo:
- Miyor acabamos de ver qué hai y despós miramos el que vayamos encontrando xa embaxo, nun vaya ser que suban vaciar esto y nun teñamos tempos de revisallo todo.
Dixo que sí coa cabeza el amiga y siguiron revolvendo nel arcón: outra caxa de lata tamén con cousas dentro, un atado con cartas, úa cartera de mallas... Aquello iba ser el equipaxe da tíabola de Sara: roupa y cousas de muyer y paquetíos qu’abrir con calma que foron poñendo na soleira da galería, ben vixilados pol páxaro que, dacondo en vez, yes recordaba que siguía allí con us xipridos suaves, soltando d’úa viga a outra y volta pr’a ventá. Abriron despós a maleta y dentro d’ella deron coas chaves dos arcóis, da misma maleta y outra de ferro más pequena que tamén axina souperon d’únde era. Entre a roupa del fondo da maleta atoparon úa caxía de ferro, esta sí zarrada, na que dicía a chavía; deixaron todo na soleira y volveron revisar a maleta con calma.
Foran xuntando un peteiro de caxas, paquetíos y atados variados que xa nun se vían quén de baxallos nas maos sin ir regándolos pol camín. Quedáronse mirando pra ellos y déuyes ás dúas el mismo acordo: nel arcón da roupa de casa viran úa bolsa muy guapa que ben yes podía valir pra baxar todo aquello y foron buscalla. Xa iban baxar condo Verdi yes xipróu desde el pico da maleta; miráronse ás nenas y sacóu Sara del bolso as chaves. Xipróu otra vez el páxaro, saltando pra un arcón:
- Igual é miyor que yes pasemos as chaves pra que nun se yes abran condo los ten baxando... – propuxo Naya: - Saca a pequena y déixaye as outras a túa madre pra que los revise ella.
Nun parecía mui d’acordo con deixallas Sara, peró foi zarrando os arcóis como dicía el amiga. Pechóu a maleta y volvéuse pral escaleira unde esperaba Naya coa bolsa xunto a ella. Colóuse Verdi por a ventá, xiprándoyes un adiós, y empezaron ellas a baxar.
Al chegar al piso, volveron encontrar al ermáo de Sara, recoyendo as cordas qu’usaran pra baxar pol balcón os mobles grandes.
- Quedaría ben revolto aquello... ¿Y qué llevades ei? ¡Cómo s’entere Bola que metes en casa algo d’aquí...! ¡Bótate fora a ti y el que lleves!
- Deixóume Ma. Y quedóu todo recoyido. ¡Hasta zarrados con chave pra que nun vos caiga nada pol camín!
Miróulas desconfiado el neno:
- ¿Y as chaves?
- Vou daryas a mamá.