jueves, 24 de agosto de 2017

El molín (Verderón 10)

Outro día máis al hora da sesta saliron os tres amigos coas bicis, esta vez camín del río dos molíos. Hasta que nun deixaron as bicicletas nel empezo del atayo que baxaba al molín veyo nun se yes ocurrío botar contas de cómo iban entrar nel molín:
- Porqu’a porta taba ben zarrada... – comentóu Naya.
Ríose por baxo Yayo, qu’iba delante abrindo camín:
- Eso é secreto dos pescadores de río.
- ¿Y sábeslo tú? Pouco secreto é, entoncias... – pinchóulo el ermá.
- Xa mo dirás condo volva llevar truitas pra ciar – replicóuye un pouco mosquiao el neno.
- ¿Y por qué tedes el secreto os pescadores? – quixo poñer paz Naya.
- É unde guardamos os apareyos pra nun andar pasiándolos todos os días na temporada de pesca. A verdá é – pensóu un pouco, chegando xa xunto al molín: - que nun sei por quén nos chegóu el permiso pra usallo nun el secreto da chave... A mín enseñóumo tou padre – díxoye al amiga.
- Por eso tá tan cuidao: coa porta nel sito y sin muitas faltas nel techo. Y eso que ye chaman molín veyo... – pensóu en alto el ermá.
- É veyo porque debe ser el primeiro que se fixo y, según dixo Pacho, mui ben nun debía tar condo a guerra se nun lo declararon y naide botóu conta d’él... – volvéuse Yayo pr’hacia porta, pegándose a ella pra qu’as nenas nun visen el que fía.
- ¿Qué hai que mexarye pra que abra? – río Sara, vendo a postura del ermao.
- Non, llista – volvéuse el neno con úa chave abondo grande entre as maos: - Taba coyéndola y nun esperéis que vos diga dúnde la saquéi.
- Boh, nun fai falta – miróulo con sorna a vecía: - Hai úa pedra que se saca y ten vano detrás pra meter a chave... – miróula desconfiao el neno: -A chave veya da nosa bodega tamén se guardaba así.
Abrío al fin a porta el chaval y quedáronse os tres nel umbral mirando el qu’había dentro: al llargo da parede que nun ocupaba el molín había un banco, úas perchas y cestas y cañas deretas nus soportes. El molín taba llimpo y sin traza de farina.
- Pos é verdá que lo tedes cuidao – concedéu Sara.
- Supoño que condo os da Monxa quixeron usallo pra moler de tapao, amañaríanlo algo... – callóu de golpe Yayo: - Igual foi entoncias condo Román encontróu as monedas: se trabayaba pra ellos, seguro que ye tocóu axudar a botar a andar el molín y poñello en facha pra usallo.
Miraron outra vez pral molín con máis esmero, buscando señas de obra nova nas maderas ou nas pedras y hasta nel techo. Foron arrimándose, abrindo os caxóis da farina, y hasta Yayo probóu a mover el guindastre d’erguer as pedras pra picallas, sin dar con nada que yes axudase a ver únde siguir buscando.
Acabaron sentaos nel banco dos pescadores sin saber únde máis mirar:
- Tíamos que ter daquén que nos contase os trabayos que se fían pr’apoñer el molín – pensóu en alto Naya.
- ¿Y tú pensas que queda daquén que sepa y quera axudarnos? – queixóu Sara.
Nese intre daquén empuxóu a porta que deixaran chegada y nel vano perfilóuse a planta d’Antón, cargado con cesta y xotas:
- ¿Pos qué fedes aquí? ¿Tais estudando el molín? – paróuse na porta vendo a os nenos sentaos y sin nada entre as maos.
- Algo así – respondéu Yayo, erguéndose pr’axudarye a meter dentro os tarecos que tría: - ¿Qué vas preparar apareyos novos?
- Vou cambiaryes os mangos ás sacadeiras, qu’el que trouxo esos compraos nun sabía cónto pesan condo teis que manexallas cúa mao sola... –pousóu a cesta nel tarrén y quedóuse parao mirando con pena el molín: - ¡As noites que teño pasadas aquí condo era neno, sentindo os contos que me contaba meu tío mentras molía...! Y d’ei tamén ven a mía afición a pescar truitas – río al fin.
Miráronse os nenos querendo rirse:
- ¿Y podes contarnos cómo poñía a andar el molín? – siguío perguntando Yayo.
- Podo, peró nun vei andar. Tá el banzao sin augua y fai tempo qu’el río llevóu as pedras da chapacuña... – rascóu a cabeza por baxo da pucha: - Condo chegábamos, mandábame meu tío ir abrir el augua mentras él valleiraba el grao na muxega pra qu’el rodezno botase a andar. Despós comprobaba qu’a farina salise ben molida y xa nun tíamos máis qué fer qu’ir valleirando el grao y despós encher a farina nos sacos, mentras tanto meu tío salía fumar de tanto en tanto y sacaba a boteya del anís pra quitar el relente da noite con un vasín condo entraba, y entre cigarro y cigarro iba contándome contos d’encantadas, bruxas, aparecidos y todo conto se contaba entoncias pra meternos medo a os nenos y qu’a mín sempre me prestóu sentir, así me quitasen de durmir ou me dese medo andar solo de noite pollos camíos hasta qu’aprendín que a os qu’hai que ter medo é a os vivos y a lo conocido y eso axina s’espanta con mirar ben por únde y con quén s’anda – callóu un bocadín: - Nel tempo qu’eu tuven vindo con meu tío nun fixemos ningún trabayo máis que poñer algúa llouxa ou llimpar el banzao y pra eso víamos condo nun había molenda da noite y fendo como que na máis víamos ás truitas, escondíamos a ferramenta nun caleiro veyo qu’hai un pouco máis pra riba, nel medio del monte, e íbamos trendo el que necesitábamos en veces, procurando nun topar con naide, que conto menos soubesen os vecíos, menos podían dicir sin querer se yes perguntaban, qu’al final case todos sabían qu’aquí se molía de noite, peró, xa se sabe: el que nun se diz, nun é – callóu outra vez, sacóu úa navaya del cesto y coyéu úa xota pra medilla coa sacadeira.
Como os nenos quedaron mirando pra él sin poñer facha de marchar, quedóuse parao y perguntóu:
- ¿Queredes saber algo máis, marcháis ou vais axudarme?
- Condo empezóu tou tío a vir moler, – perguntóu Naya: - ¿nun tuvo que reparar el molín? Quero dicir: ¿taba en bon uso?
- Non, nía, ¡qué iba tar! Peró antias qu’él, inda condo a guerra, amañáranlo os da Monxa, que foran ellos os qu’empezaran a moler de noite. Condo él lo coyéu, algo tuvo que ferye, peró non tanto como os da Monxa, qu’esos sí que case tuveron que fello novo, y ás escondidas, nun foran denunciallos...
- ¿Y cómo foi que lo coyeran os da Monxa se nun era d’ellos? Porque era da casa Grande, ¿non? –atrevéuse a perguntar Yayo.
- Ser, era; peró ei houbo muita hestoria... – empezóu a marcar a xota: - Parece que don Manuel yes deu permiso pra usallo, nun sei a cambio de qué, que nunca maquilóu d’él... – siguío tayando a cana pra cortalla: - Dicían que tía úa deuda coa familia por nun sei qué compromiso que nun cumplira... ¡Eu qué che sei! El que é seguro é que yes deixóu el molín y ellos a meu tío condo nun houbo na casa quén vise moler.
- ¿Y tou tío nun foi á guerra? – interesóuse Sara.
- Non: era coxo y así llibróu. Os d’a Monxa sí que deberon ter trabayo pra poñer a andar el molín: sei que tuveron que retechar y amañar as paredes qu’esbarrigaran. Bueno, y el banzao y a chapacuña tamén debían tar abondo mal. Y fello de noite y sin muito ruido, que nun taban as cousas pr’andar eslleirando, inda que por aquí nun houbese muito alboroto. Que sempre hai que ten que llevallo todo de conta... Peró, bueno, tendo a venia del amo, igual tamén los respetaron un pouco, que con todo el llabor que fixeron pra volver moler aquí ben sei que mui someiros nun poderon ser... – acabóu de cortar el mango y púxose a esparazallo: - ¿Sabedes fer cornetas?
Sacudiron a cabeza os tres y deixaron que Antón yes contase cómo fían xipros y cornetas coas parazas dos árboles:
- Como antias pasábamos máis tempo nel monte que na casa, usábamos el que tíamos a mao pra entreternos... Y así tamén era el monte y os trabayos n’él el tema da mayoría das hestorias que contábamos: os tesouros, as encantadas, as lluces telmas, ..., sempre tan nel monte unde daquén queda solo y de noite. Que, por certo: llougo cae así que será ben ir recoyendo pra ir pra casa.
Foron salindo todos y quedóu Yayo zarrando y guardando a chave nel sou sito. Botaron a andar al paso de Antón, que siguío contándoyes:
- Nun é d’estrañar que se yes ocurrise tanto conto de medo: mirái a estas horas, que xa nun hai muita lluz, as cousas que podemos pensar que vemos entre a ganza ou os brillos del augua. Y pensai que poucas lluces había por nayundes y el que sí había era fame abonda y, ás veces, pouca sede. Xa vos contéi os tentos d’anís que se metía meu tío nel peto col conto del relente da noite y nun era el único...
N’ese intre sentíose ruido de canas y a voz d’un bicho entre a maleza que yes fixo saltar a os nenos mentras Antón ría con ganas:
- ¿Vedes el que vos digo? Falando de medos cualquer cousa nos asusta... Hasta un corvo cantarín y un esquío pouco hábil – acertóu a dicir condo ye pasóu a risa: - Mirade: por ei veise al caleiro unde vos dixen qu’escondíamos a ferramenta. Bueno: a ferramenta y outras cousas que nun queríamos andar pasiando pollos camíos – volvéu rir un pouco, peró nun quixo dicir de qué: - Había outro sito bon pra esconder cousas pequenas nel canto del posadoiro del molín, peró eu nunca aprendín únde nin cómo s’abría. Debía ser outra pedra como a da chave, peró meu tío nunca me deixóu aprendello: dicía que nada bon salía del que se metía n’aquel furaco. Y, a verdá, nun volvera acordarme d’él hasta agora que faléi d’escondrixos.
Miráronse os nenos, pensando xa en volver mirar a ver se daban col nío:
- ¿Y por qué dicía eso tou tío? ¿Metíase algún bicho allí ou qué guardaban que nun ye fía ben el fresco? – quixo saber Sara.
- Pos nun sei porqué dicía eso. El que sí sei é que él nun lo usaba por gusto, peró daquén había que ye deixaba allí os mandaos que tían d’emparzao y sempre botaba pestes condo tía qu’ir revolver n’él. Xa vos dixen qu’era mui amigo dos contos de medo y teño pra mín qu’era porque algo cría nel que contaba. A saber qué historia tía el furaco del molín que tanpouco ye gustaba meter as maos n’él.
Tempo yes faltóu a os nenos al día siguinte pra salir escopetaos, na máis xantar, de volta al molín pra chegar antias que volvese Antón.
- Tampouco creo que vayamos encontrar nada ei. Xa oistis que tuveron usado el escondite condo molían de noite... –encoyéuse d’hombros Sara mentras miraban pral posadoiro sin acabar de ver únde podía tar a pedra que se sacaba.
- Xa, peró nun perdemos nada por buscallo y mirar se hai algo dentro – respondéuye el ermao, escuruxándose pra ver miyor as pedras del poyo.
- ¿Ois, Yayo? ¿Nun é raro qu’haxa úa pizarra fendo parede? – apuntóu Naya pra úa pedra nel llao del posadoiro.
- Mui grande nun é – dixo Sara mentras Yayo petaba na pedra con cuidao.
- Algo móvese – puxoulo con máis gana y torcéu un pouco, deixando sito pra poder sacalla.
- ¿Y vas meter a mao ei, así, sin ver? – paróulo el ermá.
Volvéuse pra ella Yayo:
- ¿Y tú pensas qu’ei dentro pode haber algo que ma coma? – inda así, erguéuse: - Ei dentro hai llinternas, sacaréi úa pra que calles...
Mentras el neno buscaba a llinterna, entróu Naya y quedóuse mirando pras paredes:
- ¿Y tú que buscas agora? – perguntóuye, poñéndoye as pilas a úa llinterna y prendéndola pra ver s'allumaba.
- ¡Espera! ¡Déixama! – pidío a nena.
- Coye outra, qu’inda vei chegar Antón y piyarnos revolvendo. Que dice qu’era el tío quen cría os contos de medo peró paréceme a mín qu’a él tampouco ye gusta que revolvan certos sitos...
Volvéu entrar al bocadín:
- Ei nun hai nada. ¿Y tú? ¿Encontrache algo? – enfocóu a lluz pra unde apuntaba Naya coa súa: - Esa pedra tamén parece distinta, ¿non?
Entróu Sara, mirando qué fían os outros dous y tamén vío a pedra qu’enfocaban:
- ¿Pensades que hai máis escondrixos aquí? – perguntóu, sentándose nel banco, sin perder de vista el recorrido das lluces por as paredes, que volveron parar nel pico da misma pedra.
- Tá claro qu’esa pedra é distinta del resto. Ou el que paredóu era algo caprichoso ou tá marcando algo – respondéu al cabo Yayo.
- Por mirar nun perdemos nada y axina que llougo chegará Antón – apuróulo Naya.
- ¡Pos sí que tá furao el molín! – soltóu Sara al ver que sou ermao sacaba a pedra sin muito trabayo.
- A ver – erguéuse Yayo, con cuidao de nun dar col brandeiro nas costas, pra coyer a llinterna que deixara nel pico y pra responderye al ermá: -El furao da chave debía habello en todos y el d’ei fora igual era el qu’usaban condo a chave era das grandes, qu’esta pequena é máis nova qu’el molín. Y este d’aquí dentro igual lo fixeron a posta pra guardar ou esconder algo...
- Se tuvese bola aquí, seguro qu’iba botarye a culpa a dalgúa bruxeiría que fían os veyos pra qu’el molín molese ben ou nun ye faltase el augua ou algo así...
Escuruxóuse outra vez Yayo detrás del brandeiro, allumando pral furao:
- Aquí sí hai algo – anuncióu mentras desaparecía a lluz dentro del escondrixo: - Coye aquí, Naya.
A nena xa s’arrimara a él y estiróu as maos pr’hacia él pra coyer el que y’apurría: un saqueto de tela amarrao cun rosario.
Erguéuse Sara pra ver tamén ella, peró al ver el que sacaba Naya reculóu hasta volver sentarse:
- ¿Vedes? Vei ter razón bola, deixailo ei y vámonos xa... – pidío con susto na voz.
Inda revisóu outra vez el furao Yayo antias de poñer a pedra nel sou sito y salir de detrás del brandeiro:
- Trae a llinterna que vou volvellas al sito y vámonos, que seguro que xa ven de camín Antón y nun quero ter que contarye qué fíamos outra vez aquí – nun tuvo que repetillo outra vez pra que Sara salira case correndo del molín.
Desarmaron as llinternas os outros dous y volvéronlas al sito:
- Mira únde metes el saqueto que nun se vexa nun vaya ser que topemos con daquén pol camín... – tampouco a Naya ye fixo falta repetiryo y condo saliron del molín Sara nun soubo se ye fixeran caso y lo deixaran dentro ou non.
Xa taban chegando al camín unde deixaban as bicis condo Yayo paróu:
- Esperade: vamos por aquí, por unde Antón nos dixo que se chegaba al caleiro – cambióu el rumbo, abrindo camín por unde dicía.
- Teis razón – siguíolo Naya: - Así, se xa ben de camín Antón y nos ve, nun sabe que vimos del molín...
- ¿Y qué más da que lo sepa? Nun fixemos nada malo y, ademáis, el molín nun é d’él... – rezongóu Sara, detrás d’ellos.
Nun quedaba mui llonxe el caleiro y se Antón nun yes houbese dito qué era, iban pensar que podía ser cualquer ruina cuberta d’hedras y maleza:
- Pos sí que ten que ver, sí – volvéu protestar Sara: - ¿Podemos ir pra casa xa ou inda tedes gana de siguir furando na maleza como xabariles?
Miráronse os outros dous y al fin perguntóu Naya:
- ¿Y tú qué teis hoi? Tanto interés tías nel historia das monedas y hoi nun hai quen te mova sin que protestes por todo...
Encoyéu os hombros a nena y sacudío a cabeza:
- Nun teño nada – como os outros siguían mirándola sin botar a andar, añadío: - Díxome bola que xa nun soi úa nenía pr’andar detrás de paxaríos nin crendo en fontes encantadas...
- ¡Pos búa foi falar! – interrumpíola el ermao: - ¡Anda que nun tá ella todo el día falando de bruxeirías y aoyos!
Callóu Sara y, encoyéndose d’hombros, deu a volta camín del atayo del molín. Botaron a andar detrás d’ella hasta que la coyeron:
- ¿Contácheye tú el qu’andamos fendo? – fíxoye pararse Naya.
- ¡Qué iba contarye! ¡Encima! ¡Búa taba xa col que ye dixo a bruxa de Rosía! ¡Mui ben ye vío que ye sacásemos el augua pr’aforrar a da casa, peró faltóuye tempo pra irye col conto!
- ¿Y qué ye respondiche? – quixo saber el ermao.
Recuperóu Sara a cara de piya que poñía condo salía coa súa:
- Botéime a chorar y aforréi a resposta. ¡Y eso que taba empeñada en que contase qué andábamos buscando ou dúnde sacaráramos el ocurrencia de valleirar a fonte! Tamén chegóu a perguntarme s’encontráramos algo nel fondo...
- ¿Y? – perguntaron os dous al tempo.
- Choréi más forte – río, botando a andar outra vez.

No hay comentarios:

Publicar un comentario